Wat onmiddellijk opvalt in de PrimeWater-Crystal Bridges transactie is niet wat wordt bekendgemaakt, maar wat opvallend afwezig is. In de Filipijnse kapitaalmarktpraktijk kan stilzwijgen net zo onthullend zijn als openbaarmaking — en hier is het gebrek aan ingediende financiële overzichten van de koper bij de Securities and Exchange Commission (SEC) op zich een materieel signaal dat nader onderzoek verdient.

Vanuit een governance- en marktintegriteit-perspectief vormt het nalaten van Crystal Bridges om financiële overzichten in te dienen een duidelijke rode vlag, zelfs als dit technisch te verdedigen is onder een strikte interpretatie van SEC-regels. Hoewel particuliere investeringsvehikels niet altijd verplicht zijn om gecontroleerde financiële gegevens te publiceren zoals beursgenoteerde bedrijven, stijgt de openbaarmakingsdrempel op het moment dat een dergelijke entiteit controle verwerft over een gereguleerde infrastructuurexploitant met landelijke concessies — niet standaard juridisch, maar wel praktisch, reputationeel en regelgevend.

Waterbedrijven zijn quasi-publieke activa. Ze bevinden zich op het kruispunt van consumentenwelzijn, langlopende concessiecontracten en systemische kredietblootstelling. Een koper die deze rol overneemt zonder enig publiekelijk verifieerbaar financieel spoor, dwingt toezichthouders, kredietverstrekkers en consumenten om solvabiliteit, financieringscapaciteit en risico's van verbonden partijen grotendeels op vertrouwen te accepteren.

De beslissing van de familie Villar om zich terug te trekken uit PrimeWater wordt geframed als vermoeidheid — te veel klachten, te veel politiek, te weinig beloning. Maar bekeken door de volledige registratie lijkt de exit minder op uitputting en meer op een berekende terugtocht uit een bedrijf dat onverdedigbaar werd in publieke, regelgevende en electorale termen. (LEES: Kiezers in zwaarst getroffen PrimeWater-servicegebieden wijzen Camille Villar resoluut af)

PrimeWater is niet financieel geïmplodeerd. Het is reputationeel geïmplodeerd.

Tegen de tijd dat voormalig senator Cynthia Villar op 31 juli aan verslaggevers vertelde dat PrimeWater een "slechte investering" bleek te zijn die "niet veel oplevert" en "gewoon tegen ons wordt gebruikt in de politiek," was de schade al aangericht. 

Naar schatting waren zes miljoen klanten getroffen, van wie velen op tijd betaalden terwijl ze droge kranen ervoeren. LEES: [Vantage Point] Kranen lopen droog met dure, inefficiënte PrimeWater-service

Een Rappler-team had grondig gedocumenteerd dat watertekorten in San Jose del Monte en andere gebieden geen fictie waren. Ook documenteerde een Thomson Reuters Foundation-rapport gepubliceerd in augustus 2023 via Reuters bewoners die "troebel" of onbruikbaar water beschreven naast hogere rekeningen, plus klachten die "in dovemansoren" vielen, en het vermeldde scrutiny van de Commission on Audit (COA) van verschillende PrimeWater-gerelateerde partnerschappen.

De situatie was veranderd in een 'nachtmerrie bij daglicht,' als er zo'n woord bestaat, die een belangrijk campagnethema werd. President Ferdinand "Bongbong" Marcos Jr. had de klachten publiekelijk erkend. De Local Water Utilities Administration (LWUA) had volumes documentatie verzameld en openlijk gebrek aan investering als de hoofdoorzaak genoemd. (LEES: [Local Vote] In stemrijke Calabarzon maakt PrimeWater een moordende winst)

In nutsbedrijven is dat het punt van geen terugkeer.

Geld verdienen met slechte service

Meer veelzeggend is dat het financiële record van PrimeWater het verhaal van een verliesgevende onderneming tegenspreekt, zoals de matriarch van de familie Villar beweerde. De winsten stegen gestaag en doorbraken al in 2022 de ₱1 miljard. Volgens de laatste financiële overzichten verkregen door Vantage Point, stegen de winsten van het bedrijf verder tegen 2024. 

De gecontroleerde financiële overzichten van PrimeWater voor 2024, afgetekend door Punongbayan & Araullo met een goedkeurende verklaring, tonen een bedrijf dat kapitaalintensief maar operationeel kasgenerend is. Totale activa stegen tot ₱42,37 miljard, verplichtingen tot ₱26,04 miljard en netto-inkomen tot ₱1,35 miljard. 

Belangrijker nog, operationele kasstromen bereikten ₱6,08 miljard, grotendeels overeenkomend met de schaal van herinvesteringsbehoeften, waarbij ₱5,85 miljard terug werd geïnvesteerd in infrastructuur. Dit is geen cosmetische winstgevendheid; het is een nutsbedrijf dat echte contanten genereert, zij het een dat constant moet herinvesteren om op de plaats te blijven staan.

Toch onthullen de PrimeWater-overzichten ook waarom de identiteit en balanssterkte van de koper er zo veel toe doen. Concessie-activa voor diensten vertegenwoordigen ₱26,1 miljard aan boekwaarde — veruit de dominante activaklasse. 

Deze zijn langlopend, afgeschreven over 25 jaar, en economisch alleen levensvatbaar als de financiering stabiel blijft, kredietverstrekkers ondersteunend blijven en toezichthouders vertrouwen behouden in de geldschieters van de exploitant. Elke vraag over de financiële diepgang van de uiteindelijke eigenaar wordt een vraag over de duurzaamheid van de concessies zelf.

De verschuiving in boekhoudbeleid in 2024 — van het herwaarderingsmodel naar het kostenmodel voor eigendommen en uitrusting — voegt een andere laag toe aan dit verhaal. De retrospectieve herziening veegde ₱1,3 miljard van activa, verhoogde verplichtingen met ₱321 miljoen en verminderde eigen vermogen met ₱905 miljoen per 2023. 

Hoewel deze stap aantoonbaar het conservatisme en de vergelijkbaarheid verbetert, onderstreept het ook hoe gevoelig de balans van PrimeWater is voor boekhoudkundige beoordelingen. In een dergelijke context is de financiële capaciteit van de controlerende aandeelhouder geen voetnoot; het is een risicomilderende factor. 

Het publiek in het ongewisse laten

Als het publiek in het ongewisse wordt gelaten over de financiën van Crystal Bridges, kunnen consumenten, investeerders en toezichthouders niet beoordelen of het moederbedrijf schokken kan opvangen, eigen vermogen kan injecteren of schulden kan herfinancieren als aannames optimistisch bleken.

Er zijn ook zachtere maar niet minder belangrijke signalen ingebed in de cijfers van PrimeWater. Voorschotten van verbonden partijen blijven op ₱3,58 miljard, en managementvergoedingen van ₱350 miljoen blijven binnen de groep stromen. 

Overlopende kosten verdubbelden bijna op jaarbasis. Volledig afgeschreven activa ter waarde van ₱947 miljoen zijn nog steeds in gebruik — normaal voor nutsbedrijven, maar een herinnering aan kapitaalvervangingsrisico. Dit zijn beheersbare kwesties onder een transparante, goed gekapitaliseerde eigendomsstructuur. Ze worden zorgwekkender wanneer de financiële status van de nieuwe eigenaar feitelijk een zwarte doos is.

Enter Crystal Bridges — en het ongemak verdiept zich.

Het financiële zwijgen van de koper is niet illegaal, maar het is destabiliserend. Een holding die een landelijk waterportefeuille verwerft zonder publiekelijk ingediende financiële overzichten, vraagt klanten, toezichthouders en markten om een sprong in het duister te accepteren precies wanneer vertrouwen al is uitgeput. Dit is de slechtst mogelijke volgorde voor een nutsovergang: eerst service-falen, daarna eigendomsondoorzichtigheid.

Lucio Co's bagage

En dan is er de bagage — onvermijdelijk, contextueel en onmogelijk te negeren.

Het publieke dossier van Lucio Co is er niet een van veroordeling, maar wel van aanhoudende beschuldigingen. Al meer dan twee decennia, onder meerdere administraties, is zijn naam opgedoken in smokkel- en belastinggerelateerde controverses. 

Voormalig hoofd van de Philippine National Police (PNP) en nu senator Panfilo Lacson had openlijk — zij het voorzichtig — gesproken over langdurige vermoedens, waarbij hij altijd hetzelfde refrein benadrukte: geen arrestatie zonder bewijs, geen bevel zonder documentatie. Senaatshoorzittingen, douane-inlichtingenlijsten en mediaverslagen citeerden herhaaldelijk Co, zelfs toen zaken stagneerden of instortten bij gebrek aan bewijs. Rechtbanken oordeelden uiteindelijk in zijn voordeel in belangrijke belastinggeschillen. Er staat geen strafrechtelijke veroordeling per 2025.

Die geschiedenis is belangrijk niet omdat het wangedrag bewijst — dat doet het niet — maar omdat het een patroon illustreert dat toezichthouders en markten maar al te goed begrijpen: bedrijven die opereren in grijze zones van perceptie accumuleren risico's, zelfs wanneer ze juridische hindernissen nemen. Herhaalde beschuldigingen, zelfs onopgeloste, verhogen de drempel voor transparantie. Ze verlagen deze niet.

Daarom past de onzichtbaarheid van Crystal Bridges zo slecht bij een waterbedrijfsovername.

PrimeWater is geen supermarktketen of vastgoedhoudstermaatschappij. Het is een monopolistische dienstverlener wiens legitimiteit rust op slechts drie pijlers: dienstverlening, investeringsdiscipline en vertrouwen. De familie Villar verloor de eerste twee in de publieke opinie. De nieuwe eigenaar moet de derde nog vestigen.

Ronduit gezegd, dit gaat niet over of Lucio Co ergens schuldig aan is. Het gaat erom of een sector — al gehavend door onderinvestering en politieke gevolgen — zich een eigenaar kan veroorloven wiens financiële capaciteit niet publiekelijk verifieerbaar is. Wanneer miljoenen huishoudens betalen voor water dat niet betrouwbaar aankomt, geeft de markt niet om juridische technische details. Het geeft om verantwoording.

De diepere les van PrimeWater is niet dat privatisering is mislukt. Het is dat privatisering zonder aanhoudend kapitaal, transparantie en consumentgerichte handhaving onvermijdelijk instort onder zijn eigen tegenstrijdigheden. Nutsbedrijven kunnen niet worden gerund als politieke bijbedrijven of balansgeriefelijkheden. Ze vereisen geduld, zichtbaarheid en een tolerantie voor scrutiny die veel conglomeraten onderschatten.

Als de familie Villar vertrok omdat PrimeWater een verplichting werd in plaats van een activum, verschuift de vraag nu naar Crystal Bridges: zal het die verplichting frontaal confronteren of simpelweg stil erven?

De stijgende inkomsten van PrimeWater te midden van gedocumenteerde serviceklachten zijn op zichzelf geen rokend pistool. Maar in een publiek nutsbedrijfscontext is de combinatie van (1) groeiende incasso's, (2) beschuldigingen van chronische service-mislukkingen en genegeerde klachten, en (3) een eigendomswijziging naar een eigendomsvehikel waarvan de financiële gegevens niet publiekelijk zichtbaar zijn, voldoende om de scherpste, meest proconsument gerichte regelgevende houding te rechtvaardigen. (LEES: PrimeWater zou aannemers, waterdistricten niet betalen: 'Dami 'nyong nabudol')

De deal kan legaal zijn. De deal kan zelfs strategisch gezond zijn. Maar totdat kraanwater betrouwbaar en helder stroomt — en totdat de nieuwe eigenaar stopt met opereren als een spook — moet de markt de transactie behandelen voor wat het momenteel lijkt voor het betalende publiek: een overdracht van factureringsrechten, en niet een herstel van service. – Rappler.com

Klik hier voor meer Vantage Point-artikelen.